قانون و فرهنگ

چهارشنبه سوری تنها با فرهنگ ایرانی قابل اجراست

جمشید کیومرثی

     قانون برای هر قوم و مردمی بر پایه  ی فرهنگ و تاریخ همان مردم نوشته می شود. فرهنگ ها برای کنترل افراد دو عامل در اختیار دارند یکی ارزش های اجتماعی اند که برآمد اخلاق پذیرفته شده در آن اجتماع اند وباور مردم  و دیگری نرم های پذیرفته شده ی اجتماعی است  که " هنجار" های اجتماعی نامیده می شوند. به هر حال افراد هر قوم و جمعیتی توسط این دو عامل کنترلی سنجیده و مورد ارزیابی اجتماعی قرار می گیرند. بنابراین مردم سعی می کنند مطابق آن اصول و باورها رفتار کنند تا در جامعه پذیرفته شده و طرد نشوند.برخی از هنجارها و ارزش های اجتماعی در زمان هایی کوتاه و یا درازمؤثرترین نقش در کاهش تخلفات اجتماعی و آفرینش همگونی های اجتماعی بازی می کرده اند.در جهان امروز که دین آنچنان وجهه والایی ندارد و هنجارهای اجتماعی هم هر روزه بر اساس شرایط تغییر می یابند، باید قانونی بر همان پایه توسط قوه ی قضائیه ساخته و پرداخته شود. اما، اگر قانون نخواهد از فرهنگ مایه گیرد باعث خواهد شد که مردم وقعی به قوانین ننهند و همه به گونه ای از گردن نهادن به قانون طفره بروند.

     جشن چهارشنبه سوری امسال، رفته بودیم به جایی که پر بود از ایرانیان مشتاق آتش وآتش افروزی. همه هر کدام ده دلاری پیاده شده بودند برای پریدن از روی آتش. ما هم که رویهم هشت نفری بودیم صد دلاری خرجمان شده بود که از روی آتش بپریم. برنامه های موسیقی و ترانه و حاجی فیروز و همه ی اینها به راه بود اما همه گوشه  ی چشمی به حیاط داشتند که چه وقت آتش ها را در آنجا خواهند افروخت. بالاخره انتظار به سر آمد و آتش ها در ظرف های مخصوصی افروخته شد. چندین پلیس برای به صف کردن مردم آمده بودند و مرنب از مردم می خواستند که داخل صف ها باشند. اما بچه ها و جوان تر طاقت آنهمه انتظار نداشتند. تا اینکه پلیس به اولین نفر در جلوی صف دستور پریدن داد و تا دومی خواست شروع به دویدن کند جلویش را گرفت که نه! پلیس بیچاره می خواست بر اساس قوانینی که برخاسته از فرهنگ ناب آمریکایی است مراسم چهارشنبه سوری را برای ایرانیان بر گزار کند.  بلافاصله آه از نهاد مردم بر آمد و آنها هم که داخل صف ایستاده بودن از آن خارج شدند و به دنبال راهی گشتند که خود را زودتر به آتش برسانند و از  آن بپرند. پلیس ها عصبانی شده بودند و با تمام نیرو در مقابل فشار مردم ایستادگی می کردند و دستور عقب رفتن و در صف ایستادن می دادند. چند دقیقه ای بیشتر تگذشت که خنده های مردم بلند و بلند تر شد و دستجمعی به سر آتش آمدند و طبق رسمی قدیمی همانطور که مراقب کوچک تر ها و بچه ها بودند از سر آن پریدند. این حرکات زیبا و تماشایی که عمق فرهنگ ایرانی را نشان می داد با دخالت مأمورین آتش نشانی البته بیش از بیست دقیقه طول نکشید و مسئول مراسم با سطل ابی در دست به سرعت هر چه تمام تر آتش را خاموش کرد و در پاسخ اعتراض مردم با عصبانیت فریاد می زد: مرا به زندان می اندازند!

     در این فعل و انفعالات بود که خانمی بر سرآن مأمور بخت برگشته فریاد کشید که ما برای پریدن از آتش ده دلار داده ایم وگرنه ترانه خوانی و آواز و دی جی را همه جا می توان پیدا کرد. شما اگر نمی توانستید اینکار را " هندل" کنید نبایست این برنامه را اجراء می کردید. پلیس ایرانی الاصلی که با من صحبت کرد گفت: " من با وجودی که ارمنی هستم هنوز خودم را ایرانی می دانم. این پلیس آمریکایی-ایرانی ادامه داد که:"ولی همه ی این مسائل بر می گردد به فرهنگ خراب! ما که نمی خواهیم در صف بمانیم". این افسر پلیس با وجود آنکه به فارسی صحبت می کرد اما این فرهنگ ایرانی اش را خوب نفهمیده بود می گفت:" ما هر جا که از مردم می خواهیم داخل صف بمانند هیچکس اعتراض نمی کند اما اینجا یکنفر هم از این ایرانی ها گوش به حرف ما نکرد"! گفتم شما تا به حال در ایران جشن چهارشنبه سوری برگزار کرده اید؟ گفت بله! گفتم آنجا کسی برای پریدن از روی آتش صف می بست؟ آیا برای پریدن از روی آتش پلیس کمک می کرد و یا بیشتر موجبات وحشت و ترس را فراهم می کرد؟

     مراسم داشت به پایان می رسید و در حالی که خیلی ها داشتند به برگزار کنندگان و پلیس بد و بیراه می گفتند و انتقاد می کردند، ما هم سوار ماشین شدیم به خانه برگشتیم. در حالی که هنوز حسرت بودن در یکی از آن چهارشنبه سوری های پر هیجان را برای خودمان در دل کاشته بودیم من به این فکر می کردم که مشکل همین تفاوت های فرهنگی است که نمی خواهیم ببینیم.